پدیدارشناسی تجربۀ گردشگران اماکن مذهبی (مورد مطالعه: اماکن زیارتی شهرستان هرسین)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان

2 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه مازندران

3 کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه کردستان

چکیده

تلاش این جستار تأملی پدیدارشناختی در تجربه­ های افرادی است که به قصد زیارت بارگاه امام­زاده مهدی و امام­زاده باقر به شهرستان هرسین در استان کرمانشاه سفر می­ کنند. تأمل در کم و کیف سفر این زائران مبین آن است که آنها سفرشان را ذیل وجه خاصی از گردشگری مذهبی معنا و دسته­ بندی می­ کنند. در این تحقیق، ضمن اتکاء بر مفاهیم و ادبیات گردشگری مذهبی، خاصه بر نظریۀ ابعاد دینداریِ گلارک و استارک، کوشش شده است تا سویه­ های معناساز، تمهیدات موجه­ ساز و آثار عملی تجربۀ سفرهای زیارتی تفسیر شود. برای این تفسیر به رویکرد پدیدارشناختی تکیه شده است. محققان ضمن حضور در این دو بارگاه به مشاهدۀ مستقیم مناسک، آداب، قواعد و شعایر حاکم بر عمل زیارتِ زائران پرداخته­ اند و برای درک ژرف­ نگرانۀ رفتارها و تجربه­ های زیارتیِ آنها با تعدادی از آنها به­ شیوه­ای هدفمند و با ملاک اشباع نظری مصاحبۀ عمیق کرده­ اند. نتایج این تحقیق نشان می­ دهد که از نگاه زائران، زیارت در بُعد عملی به­ معنای مشارکت در برخی مناسک فردی و جمعی است؛ در بُعد معرفتی به افزایش آگاهی مذهبیِ آنها (مثلاً دانستن شجرۀ طیبۀ امام­زاده) می­ انجامد؛ در بُعد اعتقادی، مسیر توسل آنها به «شفیع» و دستیابی­ شان به نعمات دنیوی و پاداش­ های اخروی را هموار می­ کند؛ در بُعد تجربی، تسلی، تسکین و آرامشِ قلب همراه با حسی از خضوع و خشوع را برای­شان به ارمغان می­ آورد؛ و در بُعد پیامدی، نوعی الزام اخلاقی و پایبندی اجتماعی را در زندگی آنها ایجاد می­ کند. زائران به­ عنوان افرادی که از مبداء­های گوناگون به­ قصد رسیدن به مقصد خاص و مقدسی دست به مسافرت می­ زنند کل این مسیر را به­ میانجی مضامین و ایماژهای استعلایی معنا و تجربه می­ کنند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، عیسی، کاظمی­زاد، شمس­الله و اسکندری­ثانی، محمد (1390)، برنامه­ریزی استراتژیک توسعۀ گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعۀ موردی: شهر قم)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 76: 115-141.
  2. اتو، رودلف (1380). مفهوم امر قدسی، پژوهشی دربارۀ عامل غیرعقلانی مفهوم الوهیت و نسبت آن با عامل عقلانی، ترجمۀ همایون همتی، تهران: انتشارات نقش جهان.
  3. اکبری­فریمانی، محمد(1391). نیازهای فرهنگی زائران خارجی امام رضا، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 3 و 4. 34-52.
  4. برگر، پیتر و لاکمن توماس (1387). ساخت اجتماعی واقعیت، رساله­ای در جامعه­شناسی شناخت، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  5. بهروان، حسین (1380). جامعه­شناسی زیارت با تأکید بر نیازهای زائران در حرم امام رضا، مشکوه، شماره 73 و 72؛ صص 102-87.
  6. پاپلی­یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی (1385). گردشگری: ماهیت و مفاهیم، تهران: انتشارات سمت.
  7. پاپلی­یزدی، محمدحسین (1382). گردشگری و تبارشناسی صورتبندی یک پدیدۀ جغرافیایی، تحقیقات جغرافیایی، شماره 68 : 49-24.
  8. پراودفوت، وین (1383). تجربۀ دینی، ترجمۀ عباس یزدانی، قم: انتشارات کتاب طه.
  9. ترنر، تام (1978). شهر همچون چشم­انداز، نگرشی فراتر از فرانوگرایی به طراحی و برنامه­ریزی شهری، ترجمۀ فرشاد نوریان، تهران: شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.
  10. تقوایی، مسعود، موسوس، سید علی و غلامی­بیمرغ، یونس (1389). تحلیلی بر توسعه گردشگری مذهبی، فصلنامه علوم انسانی؛ سال 10؛ شماره 31.
  11. تقی­زادۀ داوری، محمود (1380). نگاهی به جامعه­شناسی زیارت، معرفت، شماره 13 : 167-139.
  12. رحیم­پور، علی و سیدحسینی، سید داوود (1379). سیمای جهانگردی اسلامی، تهران: انتشارات محیا.
  13. سراج­زاده، حسین (1383). چالش­های دین و مدرنیته: مباحثی جامعه­شناختی در دینداری و سکولارشدن، تهران: طرح نو.
  14. طالبان، محمدرضا (1380). دینداری و بزهکاری در میان جوانان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
  15. ﻋﺎﺑﺪی، حیدرغلی و حسینی، نازآفرین (1387). روش ﺗﺤﻘﻴــﻖ در ﭘﺮﺳﺘﺎری و ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ، اصفهان: نشر داﻧـﺸﮕﺎه آزاد اﺳـﻼﻣﻲ ﺧﻮراﺳﮕﺎن.
  16. قوامی، نسرین­السادات (1391)، دوگانۀ زائر-سیاح، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 3 ، صفحه 7.
  17. کاویان­فر، سیما (1386).توریسم مذهبی در فرانسه و جهان، ماهنامه شهرداری­ها، شماره 78 :      37-31.
  18. گیسلر، نورمن (1375). فلسفۀ دین، ترجمۀ حمیدرضا آیت­الهی، تهران: نشر حکمت.
  19. مکری­زاده، فهیمه (1389). جامعه­شناسی پدیداری زیارت، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  20. مومنی، مصطفی و همکاران (1387)، ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی/فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان­شهر مشهد، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 38: 38-13.
  21. میرسندسی، محمد (1390)، مقدمه­ای بر جامعه شناسی دین و انواع دینداری، تهران: انتشارات جامعه­شناسان .
  22. وبر، ماکس (1384)، دین، قدرت، جامعه، ترجمۀ احمد تدین، تهران: نشر هرمس.
  23. همایون، محمد‌هادی (1391)، جهانگردی، ارتباطی میان‌فرهنگی: مطالعه تطبیقی الگوی غربی معاصر و الگوی اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
  24. همیلتون، ملکم (1387)، جامعه­شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
  25. یوسفی، علی و همکاران (1386)، مقدمه­ای بر جامعه­شناسی مناسک دینی در ایران (چارچوب مفهومی و روش­شناختی)، مشهد: نشر تبلیغات اسلامی خراسان.
  26. Amin, M.M. (2013). Religious Tourism in Egypt: A Case Study Analysis, the American University in Cairo, School of Global Affairs and Public Policy
  27. Arasteh, M. and Mohammad Eilami, R. (2011), The role of religion and Islam in the tourism industry of Iran, Social Science Research Network.
  28. Cohen, E. (1998). Authenticity and commoditization in tourism, Annals of Tourism Research, 15(3): 371-386.
  29. 28. Collins-Kreiner, N. (2010). Researching pilgrimage: Continuity and transformation, Annals of   Tourism   Research, 37(2):440-456.
  30. De Sousa, D. (1993). Tourism and pilgrimage: Tourists as pilgrims, Contour, 6(2): 4-8
  31. Denzin, N.K. and Lincoln, Y.S. (2000). Introduction: The Discipline and Practice of Qualitative Research, Routledge. 
  32. Duman, T. (2011). Value of Islamic Tourism offering: Perspectives from the Turkish experience, World Islamic Tourism Forum, Kuala Lumpur, Malaysia,
  33. Fleischer, A. (2000). The tourist behind the pilgrim in the Holyland, International Journal of Hospitality Management, 19:311-26  
  34. Furseht, I. and Pal, R. (2006). Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary Perspectives, Abingdon, Oxon, and GBR: Ashgate publishing.
  35. Goeldner, R., Ritche, J. and McIntosh, R. (2003). Tourists: Principles, Practices, Philosophies, 8th Ed., New York: John Wily and Sons.
  36. Graburn, H. (1983). The anthropology of tourism, Annals of Tourism Resaerch,10(1): 9-32.
  37. 37.  Holloway, I. and Wheeler, S. (2002). Qualitative Research for Nurses, 2nd Edit. Oxford, Blackwell Science.
  38. Kar, J. (2009). Religious tourism: A case study of the greatest religious & tourism industry of Eastern India, Social Science Research Network, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1324765.
  39. Momeni, M., Sarrafi M. and Ghasemi-Khozani, M. (2008). The structure and function of religious-cultural tourism and the necessity of integrate management in Mashhad Metropolis, Geography and Development Quarterly, No. 11:13-38.
  40. Rubio Gil, Angeles and Javier de Estefan, C. (2008). Religious events as special interest tourism, A spanish experience, PASOS, Vol. 6: 419-433.
  41. Siti, A.L., Suhaimi Ab, R., and Khairil, A. (2011). A study on Islamic tourism: A Malaysian experience, 2nd International Conference on Humanities, Historical and Social Sciences, Singapore.
  42. Suleiman, J., Subhi, H. and Mohamed, B. (2011). Factors impact on religious tourism market: The case of the palestinian territories, International Journal of Business and Management, 6(7): 254-260.
برنامه ریزی و توسعه گردشگری
دوره 6، شماره 20
خرداد 1396
صفحه 34-55

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار