بررسی اثرات سرریز فضایی گردشگری بر رشد اقتصادی استان های ایران: در چارچوب تحلیل همگرایی فضایی بتا

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی سیستم‌های اقتصادی-اجتماعی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

امروزه توسعه‌ گردشگری در تمامی عرصه‌ها، چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی مورد توجه برنامه‌ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار گرفته است. آگاهی جوامع از این که گردشگری منبع درآمد ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه‌ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می‌دهد، باعث شده است که گردشگری مفهوم بسیار گسترده‌ای در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود.
هدف اصلی این مطالعه، بررسی اثرات سرریز فضایی گردشگری داخلی و خارجی بر رشد اقتصادی استان­های منتخب کشور و همچنین نقش گردشگری در سرعت همگرایی استان­ های مورد بررسی است. برای این منظور، ابتدا همگرایی (بتا) رشد اقتصادی 18 استان ایران در طی سال‌های 1384 تا 1392 با استفاده از مدل پانل فضایی برآورد شده، سپس به نقش گردشگری در سرعت همگرایی استان­ ها پرداخته شده است. نتایج حاصل از مدل پانل فضایی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی استان­ های منتخب دارای اثرات فضایی و مکانی بوده و رشد اقتصادی هر استان متاثر از استان­ های مجاور نیز است. ازاین­رو همگرایی فضایی از نوع بتا بین استان­ های کشور تایید می ­شود. همچنین گردشگری یکی از متغیرهای موثر بر رشد اقتصادی استان­ ها است و اثر فضایی آن به لحاظ آماری معنی­ دار است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که توسعه گردشگری در کشور می­ تواند سرعت همگرایی استان­ ها را افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. احد نژاد روشتی، محسن و صالحی میشانی، حیدر (1391). ارزیابی توزیع فضایی زیرساختهای گردشگری و تعیین نقش فرایندهای اقتصادی-سیاسی و رشد فیزیکی شهرها در شکل گیری آن (مطالعه موردی شهر زنجان)، دو فصلنامه مطالعات گردشگری، دوره 1، شماره 1: 105-91.

2.اسلاملوئیان، کریم و ذاکری، مریم (1388). بررسی تاثیر قانون بانکداری بدون ربا بر تابع تقاضای پول، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، دوره 9، شماره 35: 160-129.

3.خوش اخلاق، رحمان، نیافرد، فاطمه و دلالی اصفهانی، رحیم (1390). تخمین تابع تقاضای اکوتوریسم (مطالعه موردی شهراصفهان)، فصلنامه علوم اقتصادی، دوره 5، شماره 15: 43-31.

4.رفیعی، هادی، پارساپور، سارا و رهنما، علی (1395). عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر ماندگاری گردشگران داخلی (مورد مطالعه شهر مشهد)، دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، دوره 4، شمارۀ 7: 35-8.

5.رمضانی، بهمن و نیکدل، نسرین (1389). شناخت عوامل مؤثر بر افزایش مدت ماندگاری گردشگران در شهرستان صومعه سرا، چشم انداز جغرافیایی، دوره 5 ، شماره 13: 59-48.

6.زرآبادی، سعیده و عبدالله، بهار (1392). ارزیابی عوامل موثر در توسعه صنعت گردشگری منطقه آزاد چابهار با بهره گیری از روش فرایند تحلیل شبکه­ای، نشریه علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 6: 48-37.

7.سلیمانی مقدم، محمد و اسلامی، قاسم (1390). نقش زیر ساخت­های اقامتی در فعالیت­های گردشگری شهر رشت،چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، دوره6، شماره 17: 115-105.

8.سقایی، مهدی؛ خواجوی، محمد و اسلامی، علیرضا (1393). واکاوی ضریب ماندگاری پایین گردشگران در استان گلستان با تأکید بر گردشگران عبوری، اولین همایش بین المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالشها و چشم اندازها، استان خراسان رضوی، مشهد.

9.شاه آبادی، ابوالفضل و سیاح، علی(1392). تاثیر زیر ساخت­های اقتصادی بر گردشگری، رویکرد پنل دیتا، مقایسه­ی تطبیقی کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته، مجله برنامه ریزی و توسعه،گردشگری، دوره 2، شماره 7: 43-25.

10.شماعی، علی و موسی وند، جعفر (1390). سطح بندی شهرستان­های استان اصفهان از لحاظ زیرساخت­های گردشگری با استفاده از مدل Topsis و AHP ، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، دوره 3، شماره 10: 40-23.

  1. فروغ­زاده، سیمین؛ شریعتی مزینانی، سعید؛ دانایی سیج، مجید (1391). تحلیل جامعه شناختی مدت اقامت زائران ایرانی در شهر مشهد، مطالعات اجتماعی ایران، دوره 6، شماره 3 و 4: 179-157.
  2. قاسمی، فروغ، زیاری، کرامت ا... و صادقی، محمد (1393). تحلیل کیفی و مکانی مراکز اقامتی شهر شیراز جهت توسعه گردشگری (با تاکید بر هتل­ها)، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شماره 11 :13-1.
  3. للحج، رفیعه و ستاری، حسن (1393). بررسی نقش فضاهای عمومی شهر در ماندگاری توریسم و بهبود گردشگری، اولین همایش ملی توریسم و گردشگری سبز.
  4. نصرالهی،خدیجه، جهانبازی، ندا و ناصری، طاهره (1391). رده بندی استان­های کشور برحسب جاذبه­های گردشگری، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری ، دوره 9، شماره 28: 37-17.
  5. نظری، محسن، اسفیدانی، محمد رحیم و طباطبائی، سید مهدی (1396). ارزیابی عوامل مؤثر بر جذب گردشگران بین المللی به ایران با استفاده از مدل جاذبه، تحقیقات اقتصادی، دوره 52، شماره 1: 243- 215.
  6. وارثی، حمیدرضا، تقوایی، مسعود و شاهیوند، احمد (1390). تحلیلی بر وضعیت زیرساختهای گردشگری در شهر اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره 32، شماره 44: 91-112.
  7. Aslan, A., Kula, F. and Kaplan, M. (2009). International tourism demand for Turkey: A dynamic panel data approach, A Research Journal of International Studies, Vol.9, Issue 6: 64-75.
  8. Alegre, J. and Pou, L. (2006). The length of stay in the demand for tourism, TourismManagement, 27(6): 1343-1355.
  9. Barros, C.P., Butler, R. and Correia, A. (2010). The length of stay of golf tourism: A survival analysis, Tourism Management, Vol. 31, Issue. 1, PP: 13-21.
  10. Barros, C.P. and Machado, L.P. (2010). The length of stay in tourist, Annals of Tourism Research, 37(3): 692-706.
  11. Barros C.P. and Correia A. (2008). Survival analysis in tourism demand: the length of stay in Latin American destinations, Tourism Analysis, 13(4): 329-340.
  12. Baltagi, B.H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data, New York, John Wiley.
  13. Griglon, A.B., Borgers, A.W.J., Kemprrman, A.D.A.M. and Timeermans, H.J.P. (2014). Vacation length choice: a dinamic mixed multinomial logit model, Tourism Management, Vol. 41: 158-167.
  14. Garcia, E., and Raya, J. (2008). Length of stay for low-cost tourism, Tourism Management, 29(6): 1064 – 1075.
  15. Gearing, C. (1974). Abolishing a measure of touristic attractiveness, Journal of Travel Research, 12(4): 1–8.
  16. Hu, Y. and Ritchie, J.R. (1993). Measuring destination attractiveness: A contextual approach, Journal of Travel Research, 32)2:( 25-34.
  17. Hurn, A. S. and. Muscatelli, V.A. (1992). Testing Superexogeneity: The Demand for Broad Money in the UK, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 54(4): 543–556.
  18. Ipatov, V. (2012). Factors affecting the development of the tourism industry, http://world-tourak.blogspot.my/2012/10/factors-affectingdevelopment of.html.
  19. Jaafar, M. and Khoshkam, M.(2014).Length of Stay and Tourism Facility Assessment: The Viewpoint of Malaysian Tourists at Langkawi , Article available at http://www.shs-conferences.org.
  20. Kazuzuru, B. (2014). Determinants of Tourist Length of Stay in Tanzania, International Journal of Business and Social Science, 5(9): 204-214.
  21. Kercher, B. and Lau, G. (2008).Movement patterns of tourists within a destination, Tourism Geographies, 10(3): 355–374.
  22. Khadaroo, J. and Seetanah, B. (2008). The role of transport infrastructure in international tourism development, Tourism Management, 29(5): 831–840.
  23. Lim, C. (1997). An Econometric classification and review of international tourism demand models, Tourism Economics, 3(1): 69-81.
  24. Law C.M. )1996).Urban tourism attraction visitors to large cities, Man sell. Publishing Limited, London.
  25. Mill, R.C. and Morrison, A.M. (1992). The Tourism System: An Introductory Text, 2nd ed, Prentice Hall, New Jersey.
  26. Salmasi, L., Celidoni, M. and Procidano, I. (2012). Length of stay: Price and income semielasticities at different destinations in Italy, International Journal of Tourism Research, Vol.14, Issue. 6: 515-530.
  27. Thrane, C. (2012). Tourists’ length of stay: the case of international summer visitors to Norway, Tourism Economics, 18(5): 1069–1082.
  28. Vanhove, N. (2005). The Economics of Tourism Destinations, U.K. Elsevier Publishing.
  29. Witt, S.F. and Witt, C.A. (1995). Forecasting tourism demand: A review of empirical research, International Journal of Forecasting, 11(3): 447- 475.
  30. Wang, Y., Zhang, Y., Xia, J. and Wang, Z. (2008). Segmenting the mature travel market by motivation, International Journal of Data Analysis Techniques and Strategies, 1(2): 193-209.
  31. Wu, C.L. and Carson, D. (2008). Spatial and temporal tourist dispersal analysis in multiple destination travel, Journal of Travel Research, Vol. 46, Issue. 3: 311-317.
  32. Xiang, Z. and Fesenmaier, D.R. (2008). Identifying the online tourism domain: Implications for search engine development for tourism, http://www.springerlink.com/q4543kq172w34477.
  33. Yusup, M.F., Kanyan, A., Kasuma, J., Kamaruddin, H. and Adlin, J. (2016). Determinants of factors and the growth of tourism industry in Langkawi Island, Journal of Scientific Research and Development, 3(2): 13-20.