شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری روستایی با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تبریز ایران

2 دانشیار دانشگاه تبریز

3 استادیار دانشگاه تبریز

چکیده

پژوهش حاضر با رویکرد آینده پژوهی به شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز و بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی است. با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش تحلیل ساختاری میک مک و دلفی بهره گرفته شده است. در این راستا پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با سی نفر از نخبگان و متخصصان گردشگری شهرستان سقز، به عنوان جامعه آماری تحقیق، سی و هشت متغیر اولیه در قالب چهار بعد کلی شناسایی شد. در ادامه، متغیرهای اولیه در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شد. در نهایت، ده عامل اصلی کلیدی و تأثیرگذار در آینده توسعه گردشگری روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز شناسایی شدند. از بین این عوامل شرایط آب و هوایی و مشارکت و همبستگی تأثیر گذارترین عوامل در توسعه گردشگری روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز هستند. آگاهی جامعه محلی و گردشگران، رقابت پذیری و سیاست های تشویقی نیز در درجات بعدی اهمیت قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


اسماعیل زاده، حسن؛ اسماعیل زاده، یعقوب(1395). شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار و تأثیرپذیر در شهرهای ساحلی مطالعه ی موردی: بندر انزلی، فضای جغرافیایی، سال هفدهم، شماره60 ، صص 77-55.
اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ رضوانی، محمدرضا(1394)، تحلیل و تبیین پایداری توسعه ی گردشگری در مناطق روستایی مطالعه ی موردی: بخش مرکزی شهرستان دماوند، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره ی چهل و هفت، شماره ی 1، صص 95-81.
ایمانی، بهرام؛ رضوی، سیدمختار(1399)، شناسایی پیشران­های مؤثر بروضعیت آینده ی گردشگری پایدار با رویکرد آینده­پژوهی،روستاهای بخش مرکزی سرعین، برنامه­ریزی و توسعه ی گردشگری، دوره ی 9، شماره ی 2، صص90-71.
بیات، ناصر(1393)، ارائه ی الگوی مدیریت اثرات گردشگری در نواحی روستایی، مطالعه ی موردی: دهستان کمازان سفلی شهرستان ملایر، رساله دکتری، دانشگاه تهران.
تقوایی، مسعود؛ حسینی خواه، حسین (1396)، برنامه­ریزی توسعه ی صنعت گردشگری مبتنی بر روش آینده­پژوهی و سناریونویسی، مطالعه موردی شهر یاسوج، برنامه ریزی و توسعه ی گردشگری، دوره6 ی، شماره ی 22، ص30-8.
جعفری صمیمی، احمد؛ خبره، شیما (1392)، اثرگردشگری بر توسعه ی انسانی، برنامه ریزی و توسعه ی گردشگری، دوره ی دوم، شماره ی 7، صص 24-11.
رحیمی، داریوش؛ رنجبردستانی، محمود(1392)، ارزیابی اولویت بندی جاذبه­های اکوتوریسم: روستاهای هدف گردشگری استان چهارمحال و بختیاری، مطالعات شهری و منطقه ای، سال چهارم، شماره ی 14، صص 150-131.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود؛ پورطاهری، مهدی(1393)، فرایند بومی سازی شاخصهای توسعه ی پایدار گردشگری، پژوهشهای روستایی، دوره ی یک، شماره ی 4،صص 41-1.
رضوانی، محمدرضا(1387)، توسعه ی گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
زالی، نادر؛اسماعیل زاده، یعقوب(1396)، قابلیت سنجی توسعه ی گردشگری با رویکرد توسعه ی پایدار در شهر مرزی ارومیه، جغرافیا و آمایش سرزمین، سال پنجم، شماره ی 14، صص 104-89.
سرایی، محمد حسین؛ شمشیری، مسلم(1392)، بررسی وضعیت گردشگری در شهر شیراز در راستای توسعه ی پایدار با استفاده از تکنیک SWOT، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره ی بیست و چهارم، شماره ی 49، صص 88-69.
سقایی، مهدی؛ علی زاده، سیددانا(1395)، امکان سنجی محصول گردشگری روستایی در شهرستان پاوه، فضای جغرافیایی، دوره ی سیزدهم، شماره ی 41، صص 20-1.
ﺷﻬﻤﺎری اردﺟﺎﻧﯽ، رﻓﻌﺖ و ﮐﺎﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﻤﺪاری، ﺟﻮاد (1398)، ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎی ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌه ی ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﻣﻨﻄﻘﻪ .4 آزاد ارس، ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺷﻬﺮی، دوره ی 6، ﺷﻤﺎره ی 1، ﺻﺺ 64 -33.
علیقلی زاده، ناصر(1393)، بررسی عملکرد دولت در توسعه ی فعالیتهای گردشگری با تأکید بر سیاستها و برنامه های گردشگری در نواحی روستایی، دومین همایش ملی نقش گردشگری در توسعه، دانشگاه مازندران،صص 258-247.
ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮی، اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ؛ ﭘﻮراﺣﻤﺪ، اﺣﻤﺪ و ﺟﻼل آﺑﺎدی، ﻟﯿﻼ(1397)، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﯿﺸﺮان­ﻫﺎی ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ آﯾﻨﺪه­ی ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﭘﺎﯾﺪار ﺷﻬﺮ ﮐﺮﻣﺎن ﺑﺎ روﯾﮑﺮد آﯾﻨﺪه­ﭘﮋوﻫﯽ، ﮔﺮدﺷﮕﺮی و ﺗﻮﺳﻌﻪ، دوره ی 7، ﺷﻤﺎره ی 41، ﺻﻔﺤﻪ 651-871.
فاروقی، عمر (1394)، نظری به تاریخ و فرهنگ سقز کردستان، انتشارات محمدی، سقز.
قدیری معصوم، مجتبی؛ استعلاجی، علیرضا؛ بازوکی، معصومه(1390)گردشگری پایدار(روستایی و عشایری)، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
قصابی، حسن؛ آذر، علی؛ پناهی، علی(1398)، شناسایی پیشران­های تأثیرگذار بر توسعه ی گردشگری در مناطق آزاد تجاری(منطقه آزاد ارس)، برنامه­ریزی و توسعه ی گردشگری، دوره ی 9، شماره1، صص177-161.
کاظمی، مهدی؛ اسماعیلی، محمدرضا؛ بیگی فیروزی، الله یار(1395)، بررسی و انتخاب استراتژی توسعه ی گردشگری استان لرستان براساس SWOT و ماتریس برنامه ریزی کمی استراتژیک، جغرافیا و توسعه، شماره ی 32،صص60-47.
مرکز آمار ایران، 1395، www.sci.ir
وارثی، حمیدرضا؛ تقوایی، مسعود؛ پریزادی، طاهر(1389)، امکان سنجی قابلیت های گردشگری شهر سقز، مطالعات مدیریت شهری، سال دوم، شماره ی سوم، صص 22-1.
Asan, S, S. Asan, U. (2007), Qualitative cross-impact analysis with time consideration, Technol. Forecast. Soc. Vol. 74, No. 5, PP 627–644.
Asmelash, A, G. and S, Kumar, (2019). The structural relationship between tourist satisfaction and sustainable heritage tourism development in Tigrai, Ethiopia, Heliyon, 5 (3), pp: 1-31.
Chami, C., (2012), Sustainable Tourism Development: A Comparison between Tanzania and Kenya, A thesis submitted to the Faculty of Graduate Studies and Research in Partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of philosophy.
Chin, C.H., Lo, M.C., Songan, P. & Nair, V., (2014), Rural Tourism Destination Competitiveness: A Study on Annah Rais Longhouse Homestay, Sarawak, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol 144, PP. 35-44.
Devers KJ, Frankel RM.(2000), Study design in qualitative research--2: Sampling and data collection strategies. Educ Health (Abingdon); Vol. 13, No. 2, PP 263-71.
Gordon, Theodore. (1994). Trend Impact Analysis, AC/UNU Millennium project.
Godet. M., (2008), “Strategic Foresight”, Lipsor Working Paper ,France , Paris.
Jr, E.T., (2003), An Analysis of Variables that Influence Stakeholder Participation and Support for Sustainable Tourism Development in Rural North Carolina, A dissertation Submitted to the north Carolina state university of central Florida, for the degree of Doctor of Philosophy.
Kapera, I (2018). Sustainable tourism development efforts by local governments in Poland, Sustainable Cities and Society, 40, pp: 581-588.
Kent, K., (2005), The Roles of the Public, Private and Civic Sectors in Adventure Tourism in the Nanda Devi Biosphere Reserve: Garhwal Himalaya, india, A thesis to be submitted to the Faculty of Graduate studies in partial Fulfillment of the requirements, for the degree of Master of Natural Resources Management.
Neuman LW.(2007), Social research methods. 6thed. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
Melichová, K. & Majstríková, L. (2017). Is Rural Tourism a Perspective Driver of Development of Rural Municipalities? – The Case of Slovak Republic, Vol. 14, Issue 1, Pp 1-6. DOI:  https://doi.org/10.1515/aree-2017-0001
Petrović, M. D., Vujko, A., Gajić, T., Vuković, D. B., Radovanović, M., Jovanović, J. M. & Vuković, N. (2017). Tourism as an Approach to Sustainable Rural Development in Post-Socialist Countries: A Comparative Study of Serbia and Slovenia. Sustainability, Vol. 10, No. 1, PP 54-68.
Regmi, N. (2016). Rural Tourism in Nepal: Development and Sustainability, A Case Study of Parbat District, Nepal, Bachelor’s Thesis Centria University of Applied Sciences, Degree Programme in Tourism, Talonpojankatu 2, 67100 Kokkola, Finland.
Risteskia, M., Kocevskia, J. & Arnaudov, K., (2016), Spatial Planning and Sustainable Tourism as basis for Developing Competitive Tourist Destinations, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 44, PP. 375-386.
Schorner, B., (2010), Sustainable Mountain Tourism Development Illustrated in the Case of Switzerland, Sustainable Mountain Tourism Development Illustrated in the Case of Switzerland, PP. 87-108.
UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development). (2016), Economic Diversification, non-farm Activities and Rural Transformation, the Least Developed Countries Report 2015 Transforming Rural Economies chapter 3.
UNDP, (1999), Subsidiary Body on Scientific, Technical and Technological Advice, Fourth meeting Montreal, 21-25 June.
Villacorta, P J. Antonio D. Masegosa, a. Dagoberto, C, b. Maria, T, L. (2014), «A new fuzzy linguistic approach to qualitative Cross Impact Analysis», Applied Soft Computing, Vol 24, PP 19–30.