گردشگری جنگ: تحلیل کیفی سفر راهیان نور به مناطق عملیاتی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات جوانان، دانشگاه مازندران

چکیده

جنگ از جمله رخدادهای مهم و سرنوشت ساز در تاریخ هر جامعه­ ای است که دارای پیامدهای منفی و مثبت است. هرچند در نگاه اول همه جنگ ها هزینه­ های مختلف و جبران ناپذیری را به همراه خواهند داشت، اما بعد از رخداد و پایان جنگ، می­ توان تحلیلی مثبت از آثار جنگ ارائه داد. جنگ ها بخصوص وقتی ویژگی دفاعی به خود می گیرند ارزش های مثبتی را تولید یا بازتولید می­ کنند. که این ارزش ها در حافظه جمعی ماندگار و به شیوه­ های مختلف به نسل­ های بعد انتقال می­ یابند. در سال های اخیر در کشور ما سفرهای راهیان نور جهت بازدید از مناطق جنگی شکل گرفته است که افراد زیادی بخصوص جوانان را به خود جلب کرده است. بر این اساس، سئوال اصلی این پژوهش این است که انگیزه افراد شرکت کننده در این سفر­ها چیست؟ و تجربه این نوع سفرها چه تاثیری در افراد برجای خواهد گذاشت؟ این مطالعه با روش تحقیق کیفی و استراتژی گراندد تئوری انجام پذیرفته است. داده­ های تحقیق از طریق مصاحبه­ های عمیق جمع آوری شد. جامعه مطالعاتی این پژوهش 18 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور پیرانشهر، که تجربه شرکت در این نوع سفرها را داشته­ اند، بوده است. حجم نمونه پس از انجام این تعداد مصاحبه به اشباع نظری رسیده است. نتایج حاصل از کد گذاری چند گانه منجر به شکل­ گیری مدل نظری تحقیق با محوریت مفهوم گردشگری جنگ شده است. یافته­ های حاصل از تحقیق نشان می­ دهد که: تجربه سفر راهیان نور از طریق انتقال ارزش های جنگ به نسل جدید، موجب شکل گیری یا بازتولید حافظه فردی و جمعی مثبت از جنگ در جامعه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع:

    1. ابیا، حمید و خانی، مهدی (1391). اثربخشی قدرت نرم برنامه های راهیان، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال 2، شماره 7: 26-9.
    2. حاجی نژاد، علی؛ جاودان، مجتبی و سبزی، برزو (1392). برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری جنگ هم پیوند با سایر جاذبه ها در استان ایلام، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، سال 8،  شماره  22: 136-101.
    3. خاطری، شهریار (1389). گردشگری جنگ در جهان و درس‌هایی که از آن برای ترویج فرهنگ صلح می‌آموزیم، تهران: نشر آفتاب گرافیک.
    4. رضوانی، محمدرضا (1387). توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    5. سبکبار، حسنعلی؛ باغیانی، حمیدرضا و نورانی، حمید (1390). نقش گردشگری جنگ در ارتقای کیفیت زندگی ساکنان شهری مناطق جنگیداستان خوزستان، با استفاده از مدل Topsis ، مجله علمی تخصصی برنامه ریزی فضایی، سال 1، شماره 2: 94-82.
    6. ستاد کل نیروهای مصلح (1378). دستورالعمل راهیان نور جنوب و غرب کشور.
    7. سهرابی، مهدیه و ضرغام بروجنی، حمید (1391). شناخت دستاوردهای گردشگران داخلی در بازدید از مناطق جنگی (رویکرد منفعت محور)، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 21، شماره 1: 167-147. 
    8. ضرغام بروجنی، حمید و سهرابی، مهدیه (1392). گونه شناسی بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران و نقش آن در انتقال فرهنگ پایداری دفاع مقدس، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 4، شماره 2: 101-75.
    9. فرزبد، محمد مهدی (1393). حافظه جمعی و هویت ایرانی، مقاله منتشر نشده.
    10. قائد علی، حمیدرضا و لطیفی، میثم (1393). الگوی پارادایمی اردوهای راهیان نور (استقرایی داده بنیادی ازدیدگاه مقام معظم رهبری)، دو فصلنامه علمی- پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال 3، شماره 10: 28-1.
    11. کتابی، ناصر (1390). راهیان نور و هویت دفاع مقدس، ماهنامه پیام انقلاب، شماره 45: 20-19.
    12. کاظمیان فر، فرهاد (1392). آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس، چاپ اول، نشر خردمندان.
    13. کریمی پور،یدالله و کامران، حسن (1381).تحلیلی آماری از شهیدان جنگ، تحقیقات جغرافیایی، زمستان 1380 و بهار 1381، شماره 63 و 64: 272 - 259.
    14. کریمی، علی (1392). حافظه جمعی و فرآیند هویت یابی: تأملاتی سیاست گذارانه، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 54: 26-3.
    15. کنوبلاخ، هوبرت (1390). مبانی جامعه شناسی معرفت، ترجمه کرامت اله راسخ، تهران: نشرنی.
    16. محمودزاده، سید مجتبی؛ میر هاشمی، علی؛ میر مصطفی و عنبر فروش، فاطمه (1393). شناسایی و اولویت بندی عوامل انگیزشی رانشی و کششی مؤثر در توسعه ی گردشگری جنگ (مطالعه ی موردی: مناطق عملیاتی استان خوزستان)، مجله­ی برنامه ریزی و توسعه گردشگری ، سال 3، شماره 9: 129-110.
    17. مسعودی، حمید و نوغانی، محسن (1392). تاثیر اردوی راهیان نور بر نگرش رفتاری شناختی دانشجویان نسبت به مقوله شهادت (مطالعه پانل)، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 8، شماره 17: 144-123.
    18. موسوی خمینی، روح الله (1378). صحیفه نور، 17، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
    19. وثوقی، لیلا (1388). گردشگری تلخ با تاکید بر گردشگری جنگ، فصلنامه مطالعات- جهانگردی، شماره 10: 127-105. 
    20. Devine-Wright, P. (2003). A theoretical overview of memory and conflict, in Ed Cairns and Mícheál D. Roe (Eds), The Role of Memory in Ethnic Conflicts, New York; McMillan: 9-33.
    21. Jedlowski, P. (2001). Memory and sociology: Themes and issues, Time & Society, 10(1): 29–44.
    22. Hall, M.C. (2006). Travel and journeying on the Sea of Faith, Edited by Dallen J. Timothy and Daniel H. Olsenin, Tourism, Religion and Spiritual Journeys, Routledge London. 
    23. Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory, Trans. and ed. Lewis A. Coser. Chicago; University of Chicago Press.
    24. Mistzal, B. (2003). Theories of Social Remembering, London: Open University Press.
    25. Neuman., W. L. (2006). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, Boston: Pearson/A and B.
    26. Marc Howard, R. (2010). Collective memory and how the present shapes the past: A philadelphia story about George Washington and Slavery’, presentation at the Canadian Political Science Association Meeting, Concordia University.
    27. Schwartz, B. (2000). Abraham Lincoln and the Forge of National Memory, Chicago; Chicago University Press.
    28. Schwartz, B., and Kim, M. (2010). North-East Asia’s Difficult Past, Essays in Collective memory, Basingstoke ⁄ New York: Palgrave Macmillan.
    29. Smith, V.L. (1998). War and tourism: An American ethnography. Annals of Tourism Research, 25(1): 202-227.
    30. Strauss, A. and Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Newbury Park: Sage.