تحلیل روند تغییرات کاربری اراضی روستاهای مقصد گردشگری طی سال‌های 1386 تا 1396 (مطالعه موردی: شهرستان بینالود)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی یکی از نیازهای اساسی به شمار می‌رود. بنابراین نقشه تغییرات کاربری را که نتیجه فرایند آشکار سازی تغییرات است. در تحقیق حاضر به بررسی روند تغییرات کاربری اراضی زراعی به غیر زراعی و سکونتگاه‌های گردشگری در سال‌های 1386 تا 1396 با استفاده از تصاویر ماهواره ای است. منطقه مورد مطالعه شهرستان بینالود در استان خراسان رضوی است که پس از تقسیمات کشوری 1386 با تقاضای بالای زمین و تغییر غیرمجاز کاربری اراضی در سطح گسترده مواجه بوده است. بر این اساس هدف مطالعه حاضر تحلیل روند تغییرات کاربری اراضی روستاهای مقصد گردشگری طی دو دوره زمانی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و میزان تغییرات کاربری‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره ای در 8 نقطه روستایی که بیش ترین میزان چالش را در سال‌های 86 تا96 داشته‌اند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که در تمام روستاها میزان تغییرات کاربری اراضی روند افزایشی داشته و به مساحت آن افزوده شده است. به طوریکه میزان کل برابر است با 1848101 متر برآورد شده است. در بین روستاهای مورد مطالعه، ویرانی باتوجه به اضافه شدن کاربری‌های صنعتی، کارگاهی، گردشگری و ... در این 10 سال بیشترین میزان تغییرات را به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه‌ها


- احمدپور، امیر و اسماعیل علوی، 1393، شناسایی و تحلیل مولفه های موثر در تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستایی(مطالعه موردی شهستان ساری)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال سوم، شماره 5، صص120-109.
- امامقلی، معروف و همکاران، 1393، بررسی تغییرات کاربری ارضی با استفاده از تکنیک های GIS و ARS و ارزیابی اقتصادی آن در مقایسه با تغییرات هدررفت خاک، فصلنامه اکوسیستم های طبیعی ایران، دوره 5، شماره 3، صص 28-15.
- آرخی، صالح، 1393، بررسی روش های مختلف آشکار سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از سنجش از دور و GIS(مطالعه موردی: منطقه سرابله، استان ایلام)، محیط زیست طبیعی ایران، دوره 68، شماره 1، صص  13-1.
- بریاسولیس، هلن، الگوهای تحلیل تغییر کاربری زمین، رویکردهای نظری و مدل سازی، 1389، ترجمه رفیعیان، مجتبی، محمودی، مهران، انتشارات تهران.
- جعفری، علی، 1388، ارزیابی و بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در شهرستان رشت با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیاییT ، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی منابع طبیعی، ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
- جمالی پور، محسن، شاهپوری، احمدرضا و محمد قربانی، 1394، عوامل موثر بر شکل گیری تغییر کاربری اراضی در استان مازندران(مطالعه موردی: شهرستان تنکابن)، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 29، شماره 2، صص  115-107.
- جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی(واحد آمار و اطلاعات کشاورزی)، 1395
- جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی، شهرستان بینالود(واحد آمار و اطلاعات کشاورزی- مدیریت اراضی)، 1395
- دلال پورمحمدی، محمدرضا، 1379، برنامه ریزی مسکن، انتشارات سمت، تهران.
- رضوانی، محمدرضا، 1374، جغرافیا و صنعت توریسم، انتشارات دانشگاه پیام نور تهران، تهران.
- رکنی، سعید، 1375، ناهنجاری های زیستی ناشی از تبدیل و تخریب اراضی در استان مازندران و بررسی توان زیست محیطی اکوسیستم های آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.
- سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 1390.
- سلیمانی ساردو، آذره، علی و الهام رفیعی، 1395، بررسی روند تخریب اراضی در دشت گرمسار با استفاده از تصاویر لندست، - نشریه حفاظت و بهره برداری از منابع طبیعی، جلد چهارم، شماره دوم، صص 170-157.
- سنجری، صالح، 1395، بررسی روند تغییرات کاربری اراضی منطقه بم، نشریه مدیریت اراضی، جلد 4، شماره 1، صص 33-22.
- سهولی، غلامعباس، دلاور، مجید و محسن قمری اصل، 1393، بررسی چشم انداز تغییرات سطح کشت اراضی کشاورزی در افق 2020 در حوضه زرینه رود با استفاده از روش  ترکیبی مارکوف- سلول های خودکار، مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، جلد 4، شماره 3، صص 15-1.
- شفیعی، ساناز و همکاران، 1397، آشکارسازی روند تغییرات کاربری و پوشش اراضی شهرستان اسلام‌شهر در سه دهه گذشته با استفاده از تکنیک سنجش از دور و GIS، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 20، شماره 1، صص 14-1.
- صادقی اصل و همکاران، 1394، بررسی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از  RSو GIS(مطالعه موردی: حوضه چهل چای استان گلستان)، اولین کنگره ملی توسعه و ترویج مهندسی کشاورزی، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون.
- صالحی، ناحید، اختصاصی، محمدرضا، طالبی، علی، 1398، پیش بینی روند تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره مارکوف CA-Markov (مطالعه موردی: حوزه آبخیز صفارود رامسر)، نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 34، بهار 1398، صص 106-120.
- غفاری، رامین، شفقی، سیروس و نگین صالحی، 1389، ارزیابی سازگاری کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم گیری چند معیاره فازی، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال اول، شماره4، صص 76-59.
- فیضی زاده، بختیار و محمود میر رحیمی، 1387، آشکار سازی تغییرات کاربری اراضی شهرک اندیشه با استفاده از روش طبقه بندی شی گرا، همایش ژئوماتیک 1387، سازمان نقشه برداری کشور.
- کمالی، میثم و سهیلا یونس زاده، 1394، بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهوارهای، مرکز تحقیقات سنجش از دور، دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه.
- مطیعی لنگرودی، حسن و همکاران، 1391، بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری اراضی کشاورزی در نواحی روستایی(مطالعه موردی دهستان لیچارکی حسن رود بندرانزلی)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، شماره 1، صص 23-1.
- ملکی، محمد و حسن فتحی زاد، 1392، بررسی روند تغییرات کاربری اراضی شهر کرمانشاه با استفاده از طبقه بندی شبکه عصبی مصنوعی کوهونن، هفتمین کنگره ملی مهندسی عمران دانشکده مهندسی شهید نیکبخت، زاهدان.
- مهدوی، علی، فتحی زاد، حسن، شتایی، شعبان، 1393،  علی مهدوی1؛ حسن فتحی زاد 2؛ شعبان شتایی، ارزیابی و تحلیل انواع روش‌های آشکار سازی تغییرات کاربری اراضی/ پوشش گیاهی (مطالعه موردی: جنگل‌های حفاظت شده مانشت استان ایلام، مجله علوم و فناوری چوب و جنگل، دوره 21، شماره 4، صص 210-187.
- میرکتولی، جعفر و همکاران، 1390، آشکارسازی تغییرات پوششی و کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه های فازی(مطالعه موردی شهر گرگان)، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 79، صص 54-33.
- نجفی مبارکی، زهرا، 1379، تغییرات کاربری اراضی بخش سنگر رشت(پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
 
- Agricultural Jihad in Khorasan Razavi province (Agricultural Statistics and Information Unit), 2016. (In Persian)
- Agricultural Jihad, Khorasan Razavi Province, Binalod County (Agricultural Statistics and Information Unit, Land Administration), 2016. (In Persian)
- Ahmadpour, A., Alavi, I., 2014, Identification and Analysis of Effective Components in Rural Agricultural Land Change (Case Study of Sari Municipality), 3, No. 5, pp. 120-109. (In Persian)
- Arkhi, S., 2014, Investigation of Different Methods of Detecting Land Use Change Using Remote Sensing and GIS (Case Study: Saraboleh Region, Ilam Province), Natural Environment of Iran, Volume 68, Issue 1, pp. 13-1. (In Persian)
- Bahremand, A. et al., 2006, Application of wetSpa model for assessing land use impacts on floods in the MargecanyHornad watershed, Slovakia. Water Science & Technology, 53(10), PP. 37-45.
- Barati, A. A., et al., 2014, Analysis of the effects of land use change in agriculture from the perspective of the experts of the Agricultural Land Affairs Organization in Iran, Agricultural Economics and Development Research, Volume 45, Issue 4, pp. 650-639. (In Persian)
- Bryasulys, H., 2010, Patterns of Land Change Change, Theoretical Approaches and Modeling, Rafiean Translation, Mojtaba, Mahmoudi, Mehran, Tehran Publications. (In Persian)
- Dalal Pourmohammadi, M. Reza., 2000, Housing Planning, Publication, Tehran, Iran.
- Douglas, A. et al., 2004, Remote sensing of vegetation and land cover change in Arctic Tundra ecosystem. Remote Sens. Environ. 89(1), PP. 281-308.
- Faizizadeh, B., Mir Rahimi, M., 2008, Disclosure of Land Use Change in Andisan Township Using Object-Oriented Classification, Geomatical Conference 2008, Mapping Organization of the Country. (In Persian)
- FAO. 2012, FAO Statistical Yearbook 2012. Rome: FAO.
- General Population and Housing Census, 2011. (In Persian)
- Ghaffari, R., Shafaghi, S., Salehi, N., 2010, Evaluation of urban land use adaptation using fuzzy multi-criteria decision making model, Urban and Regional Studies and Research, Vol. 1, No. 4, pp. 76-59. (In Persian)
- Imamgoli, M., et al., 2014, Investigation of land use changes using GIS and ARS techniques and its economic evaluation in comparison with soil loss changes, Journal of Iranian Natural Ecosystems, Vol. 5, No. 3, PP. 28-15. (In Persian)
- Jafari, A., 2009, Evaluation and evaluation of land use change trends in Rasht city using Remote Sensing and Geographic Information System (T), Thesis Master of Science in Natural Resources Engineering, Land Evaluation and Planning, Faculty of Environment and Energy, Azad University Islamic sciences and research unit. (In Persian)
- Jamali pour, M., Shahpouri, A., Ghorbani, M., 2015, Factors Affecting Land Use Change Change in Mazandaran Province (Case Study: Tonekabon City), Journal of Agricultural Economics and Development, Vol. 29, No. 2, pp. 115-107. (In Persian)
- Jansen, L. J., & Di Gregorio, A., 2002, Parametric land cover and land-use classifications as tools for environmental change detection. Agriculture, Ecosystems & Environment, 91(1-3), PP. 89-100.
- Kamali, M,. Youneszadeh, S., 2015, Study of Land Use Change in Lake Urmia Basin Using Satellite Images, Remote Sensing Research Center, Office of Planning and Integration of Urmia Lake Reconstruction Team. (In Persian)
- Longley, P. A., & Mesev, V., 2000, on the measurement and generalisation of urban form. Environment and Planning A, 32(3), PP. 473-488.
- Lopez, E. et al., 2006, Peasant emigration and land-use change at the watershed level: A GIS-based approach in Central Mexico. Agricultural systems, 90(1-3), PP. 62-78.
- Maleki, M., Fathi zad, H., 2013, investigating the process of land use change in Kermanshah city using the classification of Kuhnen artificial neural network, the National Civil Engineering Congress of Shahid Nikbakht Engineering Faculty, Zahedan. (In Persian)
- Mirkentuli, J., et al., 2011, Detection of land cover changes and land use by approaching fuzzy sets (Case study of Gorgan), Human Geography Research, No. 79, pp. 54-33. (In Persian)
- Motie Langroudi, H., et al., 2012, Investigating the Economic Impact of Agricultural Land Use Change in Rural Areas (Case Study of Lacharaki Village of Hasanrood Bandar Anzali), Rural Planning Research and Research, No. 1, pp. 23-1. (In Persian)
- Najafi Mobaraki, Z., 2000, Land use changes in the sardhin section of Rasht (Master's thesis), Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. (In Persian)
- Opeyemi, Z. A., 2006, Change detection in land use and land cover using remote sensing data and GIS, Master thesis, Department of Geography, University of Ibadan.
- Rezvani, M. R., 1995, Geography and Tourism Industry, Payam Noor University of Tehran, Tehran. (In Persian)
- Rokni, S., 1996, Biomarkers due to the transformation and destruction of land in Mazandaran province, and the ecological ability of its ecosystems, Master's thesis, Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran, Iran. (In Persian)
- Sadeghi Asl, A., et al., 2015, Study of Land Use Change Using RS and GIS (Case Study: Chehel-Chai Basin of Golestan Province), First National Congress on the Development and Promotion of Agricultural Engineering, Association for the Development and Promotion of Science and Technology. (In Persian)
- Sanjari, S., 2015, Investigating Land Use Change Process in Bam Area, Land Management Journal, Volume 4, Issue 1, pp. 33-22. (In Persian)
- Soholi, G., A, Delaware, M., Ghomari., A., 2014, Investigating the Landscape of Agricultural Land Cover Development in Horizon 2020 in Zarrinehroud Basin Using the Markov-Cell Combination Method, Spatial Information Engineering, Vol. 4, No. 3, pp. 15-1. (In Persian)
- Soleimani Sardou, A., Rafiei, E., 2015, Survey of Land Destruction Process in Garmsar Plain Using Landsat Images, Journal of Conservation and Exploitation of Natural Resources, Vol. 4, No. 2, pp. 170-157. (In Persian)
- Taqi zadeh, M., 2013, A Survey of the Scale of the Mechanisms of Land Use Planning, Case Study: England, USA, India, Turkey, and Iran, U.S. Architecture and Urbanism Magazine, No. 17, pp. 328-317. (In Persian)
- Valzquez, A., Aguirre Rivera, J.R., 2006, Peasant emigration and land use change at the watershed level: A GIS -based in Central Mexico. Agricultural Systems 90(3), PP. 62-78.
- Wu Q. et al., 2006, Monitoring and predicting land use change in Beijing using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 78(4), PP. 322-333.
- Zhang, J., and Zhang, Y., 2007, Remote sensing research issues of the national land use change program of China. ISPRS Journal of Photogrammetry & Remote Sensing.