توسعه‌ی الگوی مدیریت بحران در صنعت گردشگری مورد مطالعه: بحران همه گیری ویروس کووید-19

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت جهانگردی، دانشکده حسابداری و مدیریت، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت گردشگری دانشگاه مازندران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی

10.22080/jtpd.2021.21083.3499

چکیده

بحران اخیر یعنی شیوع ویروس کووید-19 کلیه مقاصد گردشگری جهان از جمله ایران را به شدت تحت تاثیر پیامدهای خود قرار داد و بار دیگر ضرورت اتخاذ مدیریت بحران در صنعت گردشگری را آشکار نمود. از این رو پژوهش حاضر به دنبال توسعه و تبیین الگوی سه مرحله ای مورفی (پیش از بحران، حین بحران و پس از بحران) در جهت مدیریت بحران در صنعت گردشگری ایران بوده است. بر این اساس این پژوهش با بکارگیری رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا (تم) و استفاده از نظرات و دیدگاه‌های 24 خبره در حوزه‌های مختلف گردشگری انجام گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش توسعه الگویی راهبردی است که مدیریت بحران گردشگری را در سه مرحله بر اساس اهداف، راهبردها و حوزه های کلان اقدامات مشخص، تبیین می‌کند. بر اساس یافته‌های این پژوهش اهداف و راهبردهای مناسب در سه مرحله این پژوهش به ترتیب: مرحله پیش از بحران، هدف پیشگیری و راهبرد های آن آمادگی و توانمندسازی؛ مرحله حین بحران، هدف مدیریت اثرات و راهبردهای آن راهبردهای کنشی/واکنشی و کاهش خسارات؛ و مرحله پس از بحران نیز، هدف احیا و ارتقا و راهبردهای مناسب آن نیز بازنگری بازاریابی، مدیریت مالی/کارایی عملیات و تاب آوری کسب و کار می باشد.

کلیدواژه‌ها


 
ابراهیمی نژاد، مهدی و حکمت میرحسینی، باهره (1398) " تاثیر فرهنگ پیشگیری بر کاهش خسارات ناشی از سوانح طبیعی از دیدگاه کارکنان جمعیت هلال احمر کرمان"، فصلنامه‌ی مدیریت بحران، سال دهم، شماره 35، 32-9.
 
امیری، یاسر. محمدی، علی. مصلح شیرازی، علی نقی و مسلم علی محمدلو (1394)، "طراحی الگوی جامع فرایندی عوامل موثر بر توسعهی محصول جدید در صنایع تولیدی"، فصلنامه‌ی فرایند مدیریت توسعه، دوره‌ی 28، شماره 4، صص. 165- 139.
بابایی اهری، مهدی (1383)، "مدیریت بحران سازمانی"، کمال مدیریت، شماره 4 و 5، 130-111.
حسن پور، محمود. شاهی، طاهره و داود ارژنگ مهر (1399) " الگوی مدیریت بحران برای بخش عرضهی گردشگری ایران؛ نمونه موردی: بحران شیوع ویروس کووید- 19 " فصلنامه‌ی مطالعات مدیریت گردشگری، ویژه نامه همه گیری کووید-19، پاییز 99، 59-89
داوری، علی (1399)، "30 راهکارتابآوری کسب و کارها در بحران کرونا"، گزارش چهارم، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران.
داوری، علی (1399)، "پنج استراتژی تابآوری کسب و کار در شرایط بحرام کرونا"، گزارش سوم، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران.
دباغیان، رضا (1384)، "بحران و مدیریت بحران: بررسی آثار مثبت و منفی بحران در سازمان‌ها". سازمان بنادر و کشتی رانی
رحمان سرشت، حسین. حساس یگانه، یحیی. فلاح شمس، میرفیض و منصور ایراندوست (1392). "راهبردهای احیا و عملکرد تجاری در شرایط رکود اقتصادی". ‎مطالعات مدیریت راهبردی، شماره 15، پاییز 1392، 15-35
سخندان، الناز (1393)، "رابطهی مدیریت دانش با فرآیند مدیریت بحران در مقصدهای گردشگری"، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت جهانگردی، گرایش بازاریابی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی،تهران.
سوادکوهی‌فر، س. ذکائی فاتح، "ملاحظات پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در خدمات اورژانس پزشکی صحرایی در شرایط بحران"، همایش سراسری پدافند غیرعامل در علوم و مهندسی، 1392.
شکیب، حمزه و علی مقدسی موسوی (1385)، "مدیریت بحران در پایتخت"، مجموعه مقالات دومین سمینار ساخت و ساز در پایتخت، 1 تا 3 خرداد، دانشگاه تهران.
فروحی، شبنم و ابونبی، آیدا. (1399). بررسی مسائل روز اقتصادی: گزارش اول اثرات اقتصادی کرونا بر صنعت گردشگری، معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران.
صلواتیان، سیاوش و مهربان، فاطمه (1395)، " کارکرد رسانه‌های اجتماعی در مدیریت بحران زلزله احتمالی شهر تهران"، فصلنامه‌ی دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره‌ی ششم، شماره‌ی اول، بهار 1395.
صمدی میارکلائی، حمزه و صمدی میارکلائی، حسین (1394)، "ارائهی الگوی جامع رهبری بحران برای رهبران و مدیران بسیج"، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی بسیج، سال هجدهم، شماره 68، پاییز 1394، 64-31.
ضیائی، محمود (۱۳۹۹) "چالش‌ها ‌و راهکارهای مدیریت بحران صنعت گردشگری ایران در گذار از بحران ویروس کووید-۱۹"، طرح پژوهشی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
طیبی, سیدکمیل, زمانی, زهرا, پورخاقان, زهرا. (1393). "اثر بحران مالی 2008 بر تجارت دوجانبه خدمات بین المللی گردشگری ایران". برنامه ریزی و توسعه‌ی گردشگری، 3 (8)53-68,
عرب صالحی، مهدی، گوگردچیان، احمد و مجید هاشمی (1393)، "عوامل موثر بر تصمیمهای سرمایهگذاری در داراییهای سرمایهای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران"، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، سال ششم، شماره 23، صص. 85- 67.
علمداری، شهرام (1389)، "الگو ها و دیدگاهها در مدیریت بحران، معاونت آموزش و پژوهش سازمان پدافند غیر عامل"، انتشارات بوستان حمید، تهران.
غلام حسینی، اسماعیل (1391)، "بررسی نقش و جایگاه ناجا در مدیریت بحرانهای طبیعی (بحران سفید، بحران برف 1383 گیلان)"، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت انتظامی، سال هفتم، شماره چهارم، 568-549.
غلامی، احمد، بخشایش، علیرضا و محمد جاودانی (1397)، "تبیین نقش و جایگاه آموزش و پرورش در کاهش خطرپذیری از بلایای طبیعی"، کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی- اجتماعی.
کردوانی، پرویز. قنبری، عبدالرسول و لیلا اطلسی (1390)، "برنامه ریزی مدیریت بحران حوزهی شهری فسا جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله"، نشریه جغرافیای طبیعی، دوره‌ی 4، شماره 13، 14-1.
کرمی، زین العابدین، حسن آ بادی، داود و لطفی، شهرزاد (1399)، "تحلیل و بررسی نقش دولت در مدیریت و برنامه ریزی بحرانهای گردشگری؛ مطالعهی موردی بحران کرونا"، فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال دوازدهم، شماره سوم، تابستان 1399، صفحات 639-617
کلابی، امیر محمد و کریمی راد، سیمین (1399)، "نوسازی استراتژیک کار آفرینانه در دوران پساکرونا: شرکتهای فعال در صنعت گردشگری"، فصلنامه‌ی مدیریت گردشگری ویژه نامه همه گیری کووید 19، پاییز 1399، صفحات 308-285
کمالی، یحیی و میرزائی، جلال (1396)، "مقایسه ساختار مدیریت بحران در ایران، ژاپن، هند و ترکیه"، فصلنامه‌ی راهبرد سیاست گذاری عمومی، دوره‌ی 7، شماره 25, 245-289
کمانی، محمد حسین (1388)، "ارائهی مدل مدیریت بحران (بلایای طبیعی) در ایران"، رساله‌ی دکتری، رشته‌ی مدیریت دولتی گرایش منابع انسانی، دانشکده‌ی مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
محمد شفیعی، محمدرضا و محمد شفیعی، امیرحسین (1394)، "بحران و راهکارهای مدیریتی آن"، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، اسفند 94، ترکیه، استانبول.
محمد علی پور، رسول (1391)، " مقدمهای بر کاربرد مدلهای بحران در صنعت گردشگری ایران"، مقاله اینترنتی سایت علم گردشگری، http://www.tourismscience.ir/.
محمود زاده، امیر. پیراسته، سعید و آزاده ایرانپور (1389)، "آشنایی با مفاهیم مدیریت بحران"، چاپ چهارم، اصفهان، علم آفرین.
مرکز آموزش مدیریت دولتی (1395) "دستنامهی مدیریت بحران"، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور،ویرایش اول، تابستان 1395.
مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی ایران (1380)، "ارزیابی بازسازی سه شهر زلزله زده ایران با تاکید بر آسیب پذیری آن در برابر زلزله"، جلد دوم، مقابله با بلایای طبیعی ایران،تهران.
مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی (1385) "آشنایی با مدیریت بحران با تاکید بر نقاط روستایی"، پژوهشکده‌ی علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
مؤیدفر, سعیده و تقوایی, مسعود. (2015). بررسی رابطه‌ی مدیریت بحران و سازماندهی فضایی و امنیت در گردشگری (مطالعه موردی: شهر یزد). برنامه ریزی و توسعه‌ی گردشگری, 4(13), 120-146.‎
ودادی، احمد. صیادشیرکش، سعید و مریم شفیع‌زاده برمی (1389)، "هوش سازمانی و مدیریت بحران، فصلنامهی مدیریت و کسب و کار"، شماره-ی 5، سال دوم، صص. 102- 85..
ورمزیاری، حجت و ایمانی، بابک (1396)، "تحلیل تابآوری کسب و کارهای روستایی در شهرستان ملکان"، فصلنامه‌ی توسعه کارآفرینی، دوره‌ی 10، شماره 1،. 200-181.
ویروس کرونا قلب صنعت گردشگری را آلوده کرد، تاریخ انتشار 12:15- 16 آذر 1399، وبسایت خبر آنلاین، www.khabaronline.ir
هادی‌زاده، محسنه (1394)، "تحلیل فرصتهای ناشی از زلزله بر جذب گردشگر مطالعهی موردی: شهر بم"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
همتی نوعدوست گیلانی, مهناز (1394)، "معرفی الگوهای مدیریت بحران و ارائهی الگوی جامع"، اولین همایش علمی پژوهشی یافته های نوین علوم مدیریت، کارآفرینی و آموزش ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
یاوری گهر، فاطمه و منصوری موید، فرشته (1396) "مدیریت بحران در گردشگری" فصلنامه‌ی مطالعات گردشگری، دوره سال دوازدهم، شماره‌ی 40، صفحات 21-40
Buckley, R. (2000). Tourism in the most fragile environments. Tourism Recreation Research, 25(1), 31-40.
Blake, A., & Sinclair, M. T. (2003). Tourism crisis management: US response to September 11. Annals of Tourism Research, 30(4), 813-832.
Boudreaux, B. J. (2005). Exploring a multi-stage model of crisis management: Utilities, hurricanes, and contingency (Doctoral dissertation, University of Florida).
de Sausmarez, N. (2004). Crisis management for the tourism sector: Preliminary considerations in policy development. Tourism and Hospitality Planning & Development, 1(2), 157-172.
Foo, L. P., Chin, M. Y., Tan, K. L., & Phuah, K. T. (2020). The impact of COVID-19 on tourism industry in Malaysia. Current Issues in Tourism, 1-5.
Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. M. (2020). Pandemics, tourism and global change: a rapid assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 29(1), 1-20.
Henderson, J. C., & Ng, A. (2004). Responding to crisis: severe acute respiratory syndrome (SARS) and hotels in Singapore. International Journal of Tourism Research, 6(6), 411-419.
Hill C. & Jones G. (1993), Strategic management theory, Houghton Mifflin Company
Hoque, A., Shikha, F. A., Hasanat, M. W., Arif, I., & Hamid, A. B. A. (2020). The effect of Coronavirus (COVID-19) in the tourism industry in China. Asian Journal of Multidisciplinary Studies3(1), 52-58.
Hošková-Mayerová, Š. (2016). Education and Training in Crisis Management. Online Submission.
Hwang, P., & Lichtenthal, J. D. (2000). Anatomy of organizational crises. Journal of Contingencies and Crisis management, 8(3), 129-140.
Kienzle, J., Guelfi, N., & Mustafiz, S. (2010). Crisis management systems: a case study for aspect-oriented modeling. In Transactions on aspect-oriented software development VII (pp. 1-22). Springer, Berlin, Heidelberg.
Linnell, M. (2013). Community approaches involving the public in crisis management: a Niyaz, A. (2015). Post disaster tourism crisis recovery in SIDS: development and testing of an integrated approach (Doctoral dissertation, Lincoln University).
Littlejohn, R. F. (1983). Crisis management: A team approach. American Management Association, Pauchant, T. C., & Mitroff, I. I. (1992). Transforming the crisis-prone organization: Preventing individual, organizational, and environmental tragedies. Jossey-Bass.
Pearson, C. M., & Clair, J. A. (1998). Reframing crisis management. Academy of management review, 23(1), 59-76.
Penrose, J. M. (2000). The role of perception in crisis planning. Public Relations Review, 26(2), 155-171.
Risk & Crisis Management in Tourism Sector: Recovery From Crisis in the OIC Member Countries, COMCEC COORDINATION OFFICE, August 2017
Ritchie, B. (2008). Tourism disaster planning and management: From response and recovery to reduction and readiness. Current issues in Tourism, 11(4), 315-348., 11(4), 315-348
Škare, M., Soriano, D. R., & Porada-Rochoń, M. (2021). Impact of COVID-19 on the travel and tourism industry. Technological Forecasting and Social Change, 163, 120469.
Spillan, J. E., & Crandall, W. (2002). Crisis planning in the nonprofit sector: should we plan for something bad if it may not occur? Southern business review, 27(2), 18.
Vukajlović, V., Simeunović, I., Beraha, I., & Brzaković, M. (2019). Importance of information in crisis management: Statistical analysis. Industrija, 47(3), 37-53.
Yadav, D. K., & Barve, A. (2014). Role of capacity building in disaster preparedness: a case of cyclone Phailin. Proceedings of SOM, 2014.
Yazdanifard, Rashad, Mei Siang, Koh (2013), The review of crisis management facing natural disaster, www.researchgate.net
 
Tourism industry crisis management model Development
Case study: Pandemic crisis of Covid-19 virus