بررسی تاثیرپذیری الگوی سفرهای داخلی خانوارهای ایرانی از تغییر در قدرت خرید خانوار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه اقتصاد گردشگری، پژوهشکده گردشگری، جهاد دانشگاهی خراسان رضوی

چکیده

تغییر در ترکیب سبد خرید یکی از آثار کاهش قدرت خرید خانوار است و بخش گردشگری نیز از جمله بخش‌هایی محسوب می‌شود که بیشترین تاثیر را از این تغییر می‌پذیرد. اما ماهیت متفاوت محصول گردشگری از سایر کالاهای اقتصادی و همچنین تمایزات منطقه‌ای در نوع هزینه‌کرد گردشگران، چگونگی تاثیرپذیری هزینه‌کرد خانوار در بخش گردشگری را تحت‌الشعاع قرار می-دهد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تغییر رفتار خانوار در انجام هزینه‌های گردشگری که متاثر از عوامل مختلفی از جمله تغییر در قدرت خرید خانوار می‌باشد، از مدل پانل دیتای فضایی طی دوره زمانی 1390-1398 و برای 31 استان کشور استفاده کرده است. نتایج مدل خودرگرسیون فضایی نشان داده است که قدرت خرید خانوار، تاثیر منفی بر سهم هزینه‌های گردشگری در بودجه خانوار دارد. بر اساس نتایج بدست آمده می‌توان چنین تحلیل کرد که تغییر در قدرت خرید خانوار، مستقیماً به کاهش تعداد سفرها و یا کاهش ماندگاری گردشگری نمی‌انجامد بلکه تاثیر خود را بر نوع سفر و تغییر در الگوی سفر خانوار می‌گذارد. تغییردرالگوی سفر به‌گونه‌ای است که به تغییر درترکیب هزینه‌های گردشگری خانوار وهمچنین تغییر درانتخاب مقاصد منجرمی‌شود. بررسی نتایج به تفکیک استان‌ها نیز مؤید انجام سفرهای کوتاه‌تر (انتخاب مقاصد نزدیک‌تر) در هنگام کاهش قدرت خرید خانوار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


اطمینانی قصرالدشتی، رویا و سلطانی، علی (1392). تاثیر توسعه پراکنده مناطق شهری بر الگوی سفرهای روزانه ساکنین شهرها (بررسی موردی منطقه یک کلانشهر شیراز). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال سوم، شماره 10، صفحات 61-70.

براتی، جواد (1398الف). بررسی همگرایی منطقه­ای گردشگری و نقش زیرساخت­های گردشگری در استان­های ایران. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره 9، شماره 35، صفحات 1-12.

براتی، جواد (1398ب). عوامل زیرساختی و تحلیل اثرات سرریز آن­ها بر رشد گردشگری استان­های ایران. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، شماره 38، صفحات 207-246.

براتی، جواد و مجرد، عصمت (1399). اثرات تغییر رژیمی گردشگری بر رشد اقتصادی استان­های گردشگرپذیر: کاربردی از مدل انتقال ملایم. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، در نوبت چاپ.

حبیبی، فاتح و عباسی­نژاد، حسین (1384). تصریح و برآورد تابع تقاضای گردشگری ایران با استفاده از داده­های سری زمانی-مقطعی. مجله تحقیقات اقتصادی، دوره 40، شماره 3، صفحات 91-115.

خوشنویس یزدی، سهیلا و غمامی، مریم (1394). برآورد تابع تقاضای گردشگری ایران. پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار، دوره 6، شماره 12، صفحات 1-12.

دائی کریم­زاده، سعید؛ قبادی، سارا و فرودستان، نسیم (1392). عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری بین­المللی ایران: رهیافت خود توضیح با وقفه­های گسترده (ARDL). فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال هشتم، شماره 23، صفحات 131-154.

رفیعی دارانی، هادی؛ پارساپور، سارا و رهنما، علی (1395). عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر ماندگاری گردشگران داخلی (مورد مطالعه: شهر مشهد). فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، شماره 7، صفحات 8-35.

صباغ کرمانی، مجید (1379). صنعت جهانگردی در ایران: تخمین عرضه و تقاضای جهانگردی. نشر کتاب فرا، تهران.

صفرزاده، اسماعیل و اصغری، تامینا (1398). عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری در کشورهای خاورمیانه: رویکرد اقتصادسنجی فضایی داده­های تلفیقی. دوفصلنامه سیاست­گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا (س)، سال هفتم، شماره 19، صفحات 133-149.

قادری، اسماعیل؛ حسینجانی، فائزه و مرادی قشلاقی، فاطمه (1395). بررسی الگوی هزینه­کرد گردشگری در بین طبقات اجتماعی. فصلنامه میراث و گردشگری، دوره 1، شماره 3، صفحات 13-35.

گنجی زهرایی، هادی و یوسفی، امیرشهرام (1393). تدوین مدل تقاضای سفر گردشگری با حمل و نقل عمومی؛ اولین همایش بین­المللی علمی-راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران: چالش­ها و چشم­اندازها؛ مشهد، پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی

محمدزاده، پرویز؛ بهبودی، داوود؛ افشاری، مجید و ممی­پور، سیاب (1389). تخمین تابع تقاضای خارجی کل گردشگری ایران (رهیافت TVP). پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 1، شماره 1، صفحات 107-132.

محمدی، تیمور؛ کریمی، مجتبی؛ نجارزاده، نگین و شاه­کرم اوغلی، معصومه (1389). عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری در ایران. فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 4، شماره 10، صفحات 114-142.

مرکز پژوهشهای مجلس (1390). برای اقتدار مجلس ساختار بودجه ریزی اصلاح شود. شماره انتشار 1536628

ممی­پور، سیاب و عبدی، فهیمه (1396). بررسی اثرات سرریزهای فضایی گردشگری بر رشد اقتصادی استان­های ایران: در چارچوب تحلیل همگرایی فضایی بتا؛ مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال ششم، شماره 22، صفحات 54-76.

موسایی، میثم (1379). بررسی تقاضای صنعت گردشگری در ایران. مجله مطالعات فرهنگی-ارتباطات؛ بهار و تابستان 1379، شماره 1 و 2، صفحات 205-220.

موسایی، میثم (1383). تخمین تابع تقاضای گردشگری در ایران. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 32، صفحات 225-244.

موسایی، میثم (1386). اقتصاد توریسم. مؤسسه تحقیقات تعاون دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، صفحات 642-643.

موسایی، میثم (1390). مبانی اقتصاد توریسم. انتشارات مهکامه، تهران، صفحات 26، 43، 47، 52، 136.

میرمحمد صادقی، جواد و رضازاده، مهناز (1391). محاسبه کشش­های قیمتی و درآمدی تقاضای گردشگری داخلی شهر اصفهان در سالهای 99 و 90. نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی؛ دوره 1، شماره 2، صفحات 55-66.

نیکوئی، مهدی (1992). دنیای اقتصاد، «شاخص­های تقاضای گردشگری». شماره ۷۶۱۶۶۹

Adrian, B. Pitman (1991). The Economics of Travel and Tourism. Melbourne, Australia: New York.

Andergassen, R., Candela, G., & Figini, P. (2012). An economic model for tourism destinations: product sophistication and price coordination. University of Bologna. Mimeo.

Batabyal, Debasish (2017). Tourists Income and Its Implications on Spending Pattern: An Empirical Analysis for Tourism Market Infrastructure of Sikkim; Business Infrastructure for Sustainability in Developing Economies.

Candela, Guido, Figini, Paolo (2012).  The Economics of Tourism Destinations. Berlim: Springer.

Crouch, Geoffrey I. (1992). Effect of income and price on international tourism; Annals of Tourism Research Volume 19, Issue 4, Pages 643-664.

Crouch, Geoffrey I. (1995). A meta-analysis of tourism demand. Annals of Tourism Research, 22(1), 103–118.

Darabi, Hassan; Ansari-Moqadam, Arash & Saidi, Atefeh (2014). “Economic Fluctuation and Its Effects on Tourism in Kish Island, Iran". Journal of Tourism, Hospitality and Sports, 1(2), 1-16.

Elhorst, J.P. (2010). Applied Spatial Econometrics: Raising the Bar; Spatial Economic Analysis, 5(1), 9-28.

Gelan, A. (2003). Local economic impacts. The British Open. In: Annals of Tourism Research 30 (2), p. 406–425.

Lim, C. (2004). The major determinants of Korean outbound travel to Australia. Mathematics and Computers in Simulation, 64(3), 477-485.

Lim, C. & McAleer, M. (2002). Time series forecasts of international travel demand for Australia. Tourism Management, 23(4), 389-396.

Lee, Sangkwon (2009). Income inequality in tourism services-dependent counties, Journal Current Issues in Tourism Volume 12, 2009 - Issue 1, Pages 33-45.

LeSage, James P. (2008). An Introduction to Spatial Econometrics, Revue d'économie industrielle, De Boeck Université, vol. 0(3).

Mayer, M. & Vogt, L. (2016). Economic effects of tourism and its influencing factors. An overview focusing on the spending determinants of visitors. In: Zeitschrift für Tourismuswissenschaft 8 (2), S. 169-198.

Nemec Rudež, Helena. (2018). The Relationship between Income and Tourism Demand: Old Findings and New Research, Academica turistica, 11(1), 67-72.

Niţă, Dorina & Drigă, Imola (2008). The Integration of Jiu Valley’s Economy on Regional and National Level. Annals of the University of Petroşani, Economics, 8(2), 2008, 31-40.

Peng, B., Song, H., & Crouch, G. I. (2014). A meta-analysis of international demand forecasting and implications for practice. Tourism Management, 45(1), 181–193.

Peng, B., Song, H., Crouch, G. I., & Witt, S. F. (2015). A meta-analysis of international tourism demand elasticities. Journal of Travel Research, 54(5), 611–633.

Raza, Syed. Ali. & Shah, Nida. (2017). Tourism growth and income inequality: Does Kuznets curve hypothesis exist in top tourist arrival countries. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 22(8), 874–884.

Stabler, M., A. Papatheodorou, and M. Sinclair (2010). The Economics of Tourism. Abingdon: Routledge.

Težak, Ana; Bošković, Desimir & Saftić, Darko. (2009). The Interdependence of the Purchasing Power of Tourists and Their Preferences for Organic Food, in the Case of Istria; 4th International Scientific Conference of Planning for the Future Learning from the Past: "Contemporary Development in Travel & Hospitality", Greece, 3-5 April.

Waqas-Awan, Aon; Rosselló-Nadal, Jaume & Santana-Gallego, Maria (2020). New Insights into the Role of Personal Income on International Tourism; Journal of Travel Research, 0047287520907702.

World Tourism Organization (2010), Measuring domestic tourism and the use of household income/expenditure surveys (HI/ES). (Online), available: http://statistics.unwto.org/sites/all/files/docpdf/hies.pdf